Bakıda piyada soyqırımının təqsirkarı kimdir?

Təəssüf ki, bu yazını da xoşagəlməz bir statistika ilə başlamalıyam.

2019-cu ildə Bakı şəhərində yol qəzalarında 186 nəfər həyatını itirib. Onların 122-si piyada olub (65%-dən çoxu!). Bu, bizim Dövlət Yol Polisinin verdiyi rəsmi məlumatdır.

Hazırda Bakı şəhərinin əhalisi təxmini 2,3 milyon insan təşkil edir. Beləliklə, Bakıda hər 100 min nəfərə qəzalarda həlak olanların əmsalı 8 təşkil edir.

İndi isə gəlin, bu rəqəmləri bəzi qonşu və inkişaf etmiş ölkələrin statistikası ilə müqayisə edək.

• Moskva. Əhalisi – 12,7 milyon, həlak olub 443 nəfər. Əmsal – 3,5 (Bakıdan 2,28 dəfə az)
• İstanbul. Əhalisi – 15,5 milyon, həlak olub 117 nəfər. Əmsal – 0,75 (Bakıdan 10,6 dəfə az)
• London. Əhalisi – 8,9 milyon, həlak olub 125 nəfər. Əmsal – 1,4 (Bakıdan 5,7 dəfə az)
• Oslo. Əhalisi – 1,0 milyon, həlak olub 1 nəfər. Bəli, 2019-cu ildə Norveç paytaxtının yollarında cəmi bir nəfər həyatını itirib! Bizə nə qədər fantastik görünsə də, bu faktdır.

Mən hələ bu statistikada həmin şəhərlərdə avtomobillərin sayını nəzərə almıram. Bakıda bu meqapolislərlə müqayisədə avtomobilləşmə bir o qədər də çox deyil.

Bəs necə olur ki, digər şəhər və ölkələrdə yol qəzalarının bizdəki qədər qurbanları olmur? Bəlkə, həmin ölkələrdə mentalitet fərqlidir, yoxsa oradaki insanlar körpə olanda ana südü əvəzinə başqa qida qəbul edirlər? Əsla.

HƏMÇİNİN OXUYUN: Azərbaycanda yol qəzaların dəhşətli statistikası – İNFOQRAFİKA

GÜNAH KİMDƏDİR?

Bu sualı Dövlət Yol Polisinin rəsmilərinə ünvanlayanda adətən cavab belə olur: Bizim piyadalar məsuliyyətsizdir, yolu düzgün keçmir, sürücülər isə qaydalara əməl etmir, kifayət qədər diqqətli olmur.

Bəli, bu sözlərdə həqiqət var, amma qəzaların və ölümlərin əsl səbəbləri bunlar deyil. İnsanlar robot deyil və onlardan ideal davranış gözləmək yanlışdır. İnkişaf etmiş ölkələr bunu anlayıb elə qərara gəldilər ki, yol infrastrukturu elə qurulmalıdır ki, qayda pozuntularını minimuma endirsin, qayda pozan insanların isə həyatına son qoymasın. Bu, Vision Zero konsepsiyasının əsas prinsipidir. İsveçdə yaradılan və yuxarıda qeyd etdiyim Oslo və London şəhərlərində bu proqram uğurla tətbiq edilir. Vision Zero haqqında Azərbaycan dilinə tərcümə edilən ətraflı videonu kanalımızda izləyə bilərsiniz:

HƏMÇİNİN OXUYUN: “Vision Zero” konsepsiyasının Sistematik Təhlükəsizlik prinsipi

BAKIDA SƏHVLƏRƏ YOL VERMƏYƏ DAVAM EDİRLƏR

Baxmayaraq ki, Bakı şəhərində (və ümumiyyətlə bütün ölkədə) qəzaların əksəriyyəti piyadaların vurulması ilə bağlıdır, piyada təhlükəsizliyinə çox az diqqət yetirilir. Bəli, qeyd etmək lazımdır ki, Bakı Nəqliyyat Agentliyinin icra etdiyi yaxşı layihələr var, amma bu ümumi mənzərəni hələ ki dəyişmir.

Gəlin, ən vacib amillər haqqında ətraflı danışaq.

1. Şəhər içində yeraltı və yerüstü kiçidlərin tikintisi dayandırılmalıdır

Bakıda birinci və ən böyük səhvlərdən biri şəhər daxilində küçədənkənar piyada keçidlərinin tikintisidir. Son illər ərzində Bakıda onlarla yeni yeraltı və yerüstü piyada keçidləri tikilib. Baxmayaraq ki, dünya təcrübəsi göstərib ki bu cür keçidlər şəhəri həm narahat, həm daha da təhlükəli edir, bizim Yol Hərəkəti Təhlükəsizliyi Komissiyası yenə də bu cür keçidlərin tikintisini təşviq edir. “Adamı yandıran” odur ki, böyük maddi vəsait tələb edən bu keçidlər çox vaxt lazımsız yerlərdə qurulur. Ukrayna dairəsindəki keçid bunun ən bariz nümunəsidir.

Küçədənkənar piyada keçidlərin şəhər daxilində tikintisi geridəqalmış və keçən əsrin uğursuz təcrübəsidir. Bu haqda biz dəfələrlə danışmışıq. Ətraflı bu məqalədə və Tural Yusifov ilə birgə hazırladığımız bu videoda tanış ola bilərsiniz:

Eyni zamanda, magistral yollarda bu cür keçidlərin tikintisi zəruridir, lakin buna baxmayaraq sürətli Mərdəkan və Buzovna şosselərində hələ də kifayət qədər keçidl mövcud deyil. Nəticədə, bu yollarda mütəmadi olaraq piyada vurulması müşahidə olunur.

2. Mövcud eynisəviyyəli piyada keçidləri təhlükəlidir

Təbii ki, eynisəviyyəli piyada keçidləri təşkil olunarkən müasir təcrübədən istifadə etmək gərəkdir. Asfaltda “zebra” çəkməklə iş bitmir. İntensiv hərəkət olan, bir istiqamətdə 3 və daha çox zolaqdan ibarət olan yollarda piyada keçidləri svetoforla nizamlanmalıdır. Nizamlanmayan piyada keçidlərində isə ən azı təhlükəsizlik adacıqları quraşdırılmalıdır ki, sürücülər bu cür keçidlərə yaxınlaşarkən sürəti azaltsınlar.

Bakıda isə hələ də bu cür təhlükəli piyada keçidləri mövcuddur və illərdir bu istiqamətdə heç bir yenilik müşahidə olunmur.

Misal üçün, təhlükəsizlik adacağı olsa idi aşağıdaki videoda əks olunan qəza baş verməzdi:

Piyada keçidlərinin təşkili haqqında bloqumuzda yaxşı məqalə var, burada oxuya bilərsiniz.

3. Bir sıra küçələrdə səkilərin ümumiyyətlə olmaması

Siz keçid deyirsiniz, bizim küçədə heç səki yoxdur! – bu cür şərhlərə də tez-tez rast gəlmək olar. Son vaxtlar ərzində bu məsələ çox aktuallaşıb, çünki bizim küçələri genişləndirərkən çox vaxt səkilər təmamilə yox edilir. Baxmayaraq ki, hətta köhnə sovet standartlarını götürsək küçə boyu ən azı 1,5 metr genişliyində səki nəzərə alınmalıdır.

HƏMÇİNİN OXUYUN: Yolların genişləndirilməsi tıxac problemini niyə həll etmir?

Səkilərə laqeyd yanaşma belə bir mənzərə Bakıda adi bir hala çevrilib. Piyadalar yolun qırağı ilə gəzməyə məcbur olur, qəza baş verəndə isə ya piyadanın özünü ya da bədbəxt sürücünü günahlandırırlar.

4. Küçələrin işıqlandırılmasında problemlər

Piyada vurulması ilə bağlı qəzalar obyektiv səbəblərə görə daha çox gecə vaxtı baş verir. Qaranlıq küçədə hətta aşağı sürətlə hərəkət edən sürücü piyadanı vaxtında görməyə bilər. Bura xalqımızın daha çox tünd rəngli geyimlərə üstünlük verilməsini əlavə edin və qəza riski ikiqat artır.

Ona görə əgər bütün küçəni işıqlandırılmasına imkan yoxdursa, ən azı piyada keçidini işıqlandırmaq mütləqdir:

Yuxarıda sadaladığım həllər böyük maliyyə vəsaiti və illərlə vaxt tələb etmir. Küçədənkənar keçidləri svetoforla nizamlanan keçidlərlə əvəz edilməsi, təhlükəsizlik adacıqların təşkili və keçidlərin işıqlandırılması kimi addımların atılması bir çox insan həyatını xilas edə bilər. Lakin, problemə ciddi yanaşmayana və özünü doğrultmuş dünya təcrübəsini tətbiq etməyənə qədər, əfsuslar olsun ki, qəza statistikasında ciddi dəyişikliklərə nail olmaq mümkün olmayacaq.

Əslində, bu məqalədə qeyd etdiyim bir sıra məqamlar Yol hərəkətinin təhlükəsizliyinə dair 2019–2023-cü illər üçün Dövlət Proqramında öz əksini tapıb. Bu proqram 2018-ci ilin sonunda qəbul olunub və artıq iki ili tamam olur. Amma görünür, bu sənədin mahiyyəti bizdən başqa heç kəsi maraqlandırmır. Küçələrimizdə isə “piyada soyqırımı” davam edir.