Gəlin şəhərsalmanın və nəqliyyatın əlaqəsinə nəzər yetirək. Bu iki amil bir birindən çox asılıdır.
Dayanıqlı Şəhər nəqliyyatının birinci prinsipinə baxaq. Bu prinsip deyir ki, şəhərsalma sıx və insan miqyasına uyğun olmalıdır.
Çox adam Bakı şəhərininin nəqliyyat problemlərini şəhərdə son illərdə çoxmərtəbəli binaların tikintisi ilə əlaqələndirir. Amma bu faktorun şəhərin ümümi nəqliyyatına çox az effekti var. Birinci effekt həyətyanı sahələrdə parkinqlərin az olmasıdır ki, bu da yaşayış binaların ətrafında xaotik parklanmaya səbəb olur. Həyətyanı sahələrdə xaotik parkinqin ümumi nəqliyyat axınına və tıxaclara təsiri çox kiçikdir və daha çox yaşayış keyfiyyətinə təsir edir. Digəri problem isə sırf memarlıq estetikası(yəni binaların eybəcərliyi), insan komfortu və miqyası ilə əlaqəlidir. Yəni çoxmərtəbəli binaların tikintisi yenə də yaşayış keyfiyyəti ilə əlaqəlidir.
Bakı şəhərinin əsl problemi isə onun kənd və qəsəbələrin ifrat böyüməsi ilə əlaqəlidir. Bakı şəhərinin inzibati ərazisi 2,188 kvadrat kilometr təşkil edir.
Ancaq bu hələ hamısı deyil: Abşeron rayonunun əhəmiyyətli hissəsi və Sumqayıt şəhərinin ərazisi Bakı şəhəri ilə aqlomerasiya təşkil edir. Bu aqlomerasiyanın əhali sıxlığı çox müxtəlifdir. Əgər Bakı şəhərinin mərkəzi hissəsində əhali sıxlığı 1 kvadrat kilometrə 10 min sakinə yaxındırsa (bu isə Avropa şəhərlərinin sıxlığına yaxındır), aqlomerasiyanın digər hissələrində (Sumqayıt və Xırdalanı çıxmaqla) əhali sıxlığı on dəfədən çox (1 kvadrat kilometrə 600-700 ) azdır.
Az sıxlıqlı əraziləri keyfiyyətli ictimai nəqliyyatla təchiz etmək çox çətindir və belə ərazilər təbii olaraq individual mobillikdən (yəni şəxsi avtomobillərdən) asılı olur. Artıq bildiyimiz kimi Bakı şəhərinin küçə və yol şəbəkəsi kütləvi avtomobil istifadəsinə uyğun deyil və quruluşuna görə uyğun ola da bilməz. Hal-hazırda Bakı şəhərində nəqliyyat kollapsının qarşınını ancaq əhalinin nisbətən yoxsul olması və çoxluğun özünə şəxsi avtomobil almaq imkanında olmaması saxlayır. Ən əsası, şəhərlərin yoxsul təbəqəsinin şəxsi avtomaşın almağa imkanı çatmadığına görə, bu cür insanlar təhlükəsiz və effektiv ictimai nəqliyyatdan məhrum olurlar.
Bu vəziyyətdə nə etməli?
İctimai nəqliyyatı, yəni şəhərətrafı dəmir yollarını və şəhərətrafı avtobus xidmətlərini mümkün qədər inkişaf etdirmək. Bakı ətrafında olan qəsəbələrdə nəqliyyat qovşaqları yaradılmalıdır. Belə qovşaqlarda dəmir yolu stansiyaları, Park&Ride və avtobus terminalları olmalıdır.
